Biobased bouwen

/in , , /door

Het is relatief zeldzaam dat een artikel in de krant ons blij maakt. Het verhaal in de zaterdag (26/11/22) krant) ** is er zo een. De kop: “Biobased bouwen is de toekomst”. Het verhaal: Duurzaam ontwerpen met hout, kalkhennep en stro, in  plaats van het gebruikelijke staal en beton, waarvan de productie veel negatief effect heeft op het milieu (stikstof!). Als voorbeeld worden drie duurzame, klimaatneutrale gebouwen gepresenteerd, ontworpen door jonge, prijswinnende architectenbureaus. Hun uitgangspunt is dat de enige weg vooruit ligt in de vernieuwing van de bouwmaterialen, die uit de natuur worden gewonnen. Het gebruik van fossiel, olie en gas en het qua productie zwaar vervuilende staal moet geschiedenis worden. 

De drie voorbeelden zijn te zien – ga dat zeker doen – in Eindhoven: The Body Building van bureau Werkstatt; in Waalwijk: het museum Schoenenkwartier van bureau Civic Architects en in Strijensas: het Dijkhuis van bureau La-Di-Da. Drie inspirerende gebouwen, die een goed beeld geven van de ontwikkelingen van duurzame architectuur. Sowieso is het inspirerend hun websites te bekijken: 

werkstatt.nu – abebonnemaprijs.nl – civicarchitects.nl 

D

Het Schoenenkwartier is net uitgeroepen tot het publieke huis van 2022.

Werkstatt heeft  de nominatie voor architect van jaar 2022.

La-di-da design heeft de abe bonnema prijs voor jonge architecten 2022.

Ze hebben het allemaal verdiend, vinden wij. Want, hoe dan ook, duurzaam heeft de toekomst. Of anders is er geen toekomst.

Nou ja, de toekomst is voorlopig jaar 2023. Wat gaat ons dat aan verrassingen brengen? Bij begin 2022 was er toch ook niemand die had kunnen voorzien wat er ook wel is gebeurd. Wij hopen op betere tijden: minder oorlog, minder vervuiling, minder agressie, minder inflatie. Wel meer positiviteit, meer begrip voor elkaar, meer betaalbare woningen. Bovendien moet Feijenoord maar eens kampioen worden. 

** Kirsten Hannema en Elzeline Kooy. 

 

 

stikstof: alweer

/in /door

Vroeger was er wel eens een crisis. Maar die ging voorbij en dan kwam er weer een volgende. Maar nu hebben we een indrukwekkende stapel crisissen. Economische crisis, sociale crisis, klimaatcrisis, oorlogscrisis, energiecrisis, coronacrisis, inflatiecrisis, gascrisis: het is een greep. En dus ook nog de stikstofcrisis. Daar hebben wij met ons bedrijf ernstig mee te maken, want daardoor is de bouwsector bijna stilgelegd. Hoe dan met het woningtekort en het plan van een miljoen nieuwbouw? Momenteel is de oplossing van het stikstofprobleem nog niet in zicht. Wel de bezwaren tegen plannen om tot een oplossing te komen. De boerenprotesten laten aan duidelijkheid niet te wensen over. Als je de tegenargumenten goed nader bekijkt zie je dat het uiteindelijk vooral om geld gaat. Er zijn kosten (hoge) en baten. Een onderneming is levensvatbaar als de baten minus de kosten positief is. Van de economielessen van vroeger herinner ik mij dat er twee belangrijke factoren zijn om het resultaat te beoordelen. Private baten voor de ondernemer, dat zijn de opbrengsten van de productie (vlees en zuivel in de agrarische industrie) minus de kosten om de productie te kunnen maken. Maar de tweede factor zijn de maatschappelijke of publieke baten en kosten. Voor de agrarische ondernemer zijn de baten het mooie boerenlandschap, waar we allen van kunnen genieten. De kosten zijn de CO2 en de stikstofuitstoot. Die moeten ook worden beprijsd. En dan valt het resultaat zwaar negatief uit. De totale waarde van de onderneming (publiek en privaat) is zeer negatief. In feite is de onderneming failliet. Dat geldt overigens ook voor de blikvangers Tata Steel en Schiphol. Hoe blijven deze ondernemingen dan toch overeind? Heel eenvoudig: de overheid spendeert miljarden belastinggeld om ofwel het voortbestaan te garanderen dan wel de ondernemingen uit te kopen. Volgens ons moet dat niet zo. Zet ook de publieke prijs op de balans van de ondernemingen en praat dan verder. Wie failliet is, doet zijn bedrijf van de hand, crediteuren en banken verliezen hun geld en de ondernemer kan wellicht in afgeslankt, maar bedrijfsmatig gezond bedrijf verder. Dat gaat dan niet ten koste van de belastingbetaler. Ofwel, om met Frank Kalshoven van de Volkskrant (25 juni) te spreken: ondernemingsrisico hoort te liggen bij de ondernemer en niet bij de belastingbetaler.

russisch gas: njet

/in /door

Hoera! We zijn van het russisch gas af. We hebben niet zelf de beslissing hoeven nemen, dat heeft Gazprom voor ons geregeld. Maar “hoera”, dat is het toch echt niet. Bij de stapel crisissen die we al hebben komt nu de gascrisis er nog boven op. Want de veertig miljard kuub gas dat Nederland jaarlijks verbruikt komt niet zomaar binnen. En Groningen is ‘op’. Nu komt dit probleem niet zomaar uit de lucht vallen. Er waren genoeg signalen dat dit stond te gebeuren. Daarvoor zijn door de overheid plannen gemaakt om te waarborgen dat huishoudens en bedrijven niet zonder gas komen te zitten. Dat zou een economische ramp van galactische proporties betekenen. Sowieso zal het gebruik fors moeten worden teruggebracht. Voor alle burgers betekent dat de verwarming omlaag moet, 17 graden is niet behaaglijk, dus een extra trui zal onmisbaar zijn. Koken doen we elektrisch. Douchen doen we kort en niet elke dag. We besparen op onze mobiliteit. Vrijblijvendheid is niet langer aan de orde. 

Duidelijk is dat de energietransitie is een stroomversnelling moet komen. Dat wil zeggen dat de groene, duurzame energielevering centraal komt te staan. Nu heeft Nederland al een zekere inhaalslag gemaakt met windmolens en zonneparken. De bottleneck is nu de capaciteit van de infrastructuur van het netwerk. Uitbreiding zal veel tijd vergen (en geld). De waterstofeconomie moet nog op gang komen. Met andere woorden: er is veel te doen en haast is geboden. We hopen dat onze politici de urgentie ook voelen en maatregelen nemen om de stroperigheid van vergunningen en belemmerende regels en wetten te vervangen door daadkracht en snelheid. Als het moet kan er veel. Dat heeft de geschiedenis met bijv. de Deltawerken wel geleerd. 

Verder hopen we vurig dat het onzalig bloedvergieten en vernietigen van een heel land spoedig ten einde komt. Alleen al voor de miljoenen onschuldige mensen, die zoveel te lijden hebben. Daarbij vallen onze zorgen in het niet.

 

 

OUD en NIEUW

/in /door

Een nieuwe regering is nu eindelijk in de maak. Nou ja, Nieuw? Het lijkt meer een renovatie. Maar, wat is er mis met renovatie? Het is net een huis: er worden nieuwe gebouwd, een miljoen graag op korte termijn. Maar er worden ook veel oude huizen gerenoveerd. En dat is helemaal zo gek nog niet. Natuurlijk: dat is onze core-business. Wij zijn niet van de nieuwbouw, maar onze specialiteit ligt in renovatie van woningen. Met grote voordelen. Niet alleen wordt er geen gebruik gemaakt van de schaarse vrije grond in ons land, maar de kwaliteit is meestal aanzienlijk hoger. Zoveel nieuwbouw is tamelijk lelijk en van matige kwaliteit qua materiaalgebruik. En vergt behoorlijk veel energie, grondstof en nieuwe noodzakelijke infrastructuur. Om maar niet te spreken van de ongewenste uitstoot van stikstof en CO2.

Een goed gerenoveerd huis daarentegen kent geen kinderziekten en heeft alle moderne comfort. Is uitstekend geïsoleerd, voorzien van nieuwe bedrading en infrastructuur van elektriciteit, verwarming, twee watersystemen en voldoet aan de particuliere wensen van de eigenaar/bewoner. Maatwerk dus. 

Om de vergelijking weer terug te brengen zien we dus perspectief voor een goed gerenoveerde regering. Die ons land renoveert naar klimaatneutraal, energetisch gezond en economisch welvarend voor alle bevolkingsgroepen. Wat ons betreft zou ze toekomstgericht nieuwe technologische innovaties moeten stimuleren.

Twee voorbeelden. Het CO2 probleem kan grootschalig worden opgelost door gebruik te maken van de opslagmogelijkheid van de oceanen. Nodig is daarvoor een enorme injectie van kleingemaakte rots, olivijn en basalt. De bindingscapaciteit daarvan van CO2 overtreft alle andere (ook dure) ideeën om CO2 uit de atmosfeer te halen. Ofwel een goede bijdrage aan de oplossing van een nijpend probleem. Alleen heeft Nederland weinig rots, maar er zijn genoeg onbewoonde rotseilandjes in de zee om te gebruiken. 

Een tweede voorbeeld is Fairm, een 100% natuurlijk en circulair drukvast isolatiemateriaal. Een zeer goed alternatief voor isolatiewol en piepschuim. Die beide hebben een veel grotere milieubelasting (vooral CO2 uitstoot en energieverbruik voor het fabriceren ervan). Als grondstof worden tuinbouwafval en biomassa, zoals hennep en olifantsgras, gebruikt. Het materiaal is volledig te recyclen en draagt dus ook bij aan het principe van circulair bouwen. Heel interessant, zie: voordewereldvanmorgen.nl en fairm.nl  .

Duurzame verkiezingen

/in /door

Zoals bijna alles zijn ook de verkiezingen anders dan gebruikelijk. Dat geldt ook voor de partijprogramma’s. Corona heeft het gehele geldwezen en de economie op zijn kop gezet. Geld genoeg en er worden miljarden besteed aan de bekende thema’s als woningbouw, klimaat en milieu, energie(transitie), onderwijs en zorg. Wat ons vooral interesseert is de mate van duurzaamheid in die programma’s. Dat varieert nogal zoals blijkt uit de analyse van het “Planbureau voor de leefomgeving” (PBL*). Duurzaamheid vertaalt zich in de strijd tegen klimaatverandering in het sterk terugdringen van de CO2 uitstoot. D66 en GL zijn daarin koplopers. Wat de energie betreft moeten de ‘schone’ energiebronnen: wind, zon, aardwarmte, waterstof verder worden gestimuleerd en de subsidies voor de fossiele brandstoffen snel worden afgebouwd. Kernenergie wordt ook genoemd als een schone energiebron (VVD), maar een kerncentrale bouwen kost minimaal tien jaar, zodat hiervan geen bijdrage voor het halen van het klimaatdoel, in 2030 kan worden verwacht. 

Voor de woningnood zeggen alle partijen dat het miljoen woningen in tien jaar moet worden gerealiseerd. Dat lijkt het PBL volstrekt onmogelijk: teveel problemen met bouwgrond, bureaucratie en trage procedures. En voor duurzaam bouwen mag nog wel wat worden geïnnoveerd. Zo is bijvoorbeeld de CO2 uitstoot van het produceren van cement enorm. Innovatie in bouwgrondstoffen zou zeer helpen. Daarover is niet veel te vinden in de partijprogramma’s. 

De huidige industriële landbouw is ook niet langer houdbaar. Landbouw moet zo snel mogelijk duurzaam en biologisch worden, wat betekent een reductie van de veestapel met 70%. Niet verwonderlijk dat de PvdD hier het meest ambitieus is. 

Al met al staat duurzaamheid bij de meeste partijen hoog in het vaandel, maar in de concrete maatregelen blijven ze behoorlijk vaag. 

Laten wij als kiezer alert zijn en zo mogelijk druk zetten op het verwerkelijken  van de beloofde inspanningen.

*) Analyse leefomgevingseffecten

Verkiezingsprogramma’s 2021-2025

01-03-2021 | Rapport

Op verzoek van het CDA, D66, GroenLinks, de SP, de PvdA en de ChristenUnie heeft het PBL hun verkiezingsprogramma’s voor de periode 2021-2025 geanalyseerd op effecten voor de leefomgeving. In het rapport zijn de effecten van maatregelen voor vier thema’s in kaart gebracht: Mobiliteit & bereikbaarheid, Klimaat & energie, Landbouw, voedsel & natuur en Wonen. Er zijn belangrijke verschillen tussen de partijen in de keuze van de maatregelen, de intensiteit van de bijbehorende instrumenten en de effecten op de leefomgeving.

versnelling woningbouw in Utrecht
bouwenuitvoering.nl

veeteelt – medicatores
glavitech.com

Nucleaire energie in Nederland, pricewise.nl

Coronabouwen

/in /door

Vóór corona was er veel aandacht voor de tekort schietende woningbouw. Er waren problemen met stikstof en Pfas, weet U nog? Vele projecten werden stilgelegd of gingen door op een zacht pitje. Na de economische crisis van 2008, waarvan de woningbouw een flinke klap had opgelopen, was er eindelijk weer een beetje beweging gekomen. Nieuwe projecten met ambities van klimaatneutraal of tenminste energiezuinig bouwen waren opgestart en de vooruitzichten waren positief. Toen kwam ‘stikstof’ roet in het eten gooien. Maar nu staan we er nog heel anders voor: de coronacrisis kan de plannen voor het wegwerken van het woningtekort finaal onderuithalen. Bijna wekelijks worden maatregelen om het virus de baas te kunnen worden veranderd, opgeschaald of versoepeld. Onzekerheid troef. Maar onzekerheid is iets dat fnuikend kan zijn voor lange termijn projecten. Zijn er lessen te leren van de crisis van 2008? Zeker is dat de bouwsector de eigenschappen heeft van een mammoettanker: ligt die stil, dan duurt het heel lang voordat hij weer op stoom en op snelheid komt. Dat zou moeten worden voorkomen. Vinden wij. Maar ja, wij zijn geen speler in het beleidstraject. Bovendien is de aandacht voor het maatschappelijk probleem van de coronapandemie vele malen groter dan voor de woningbouw (en voor de milieuproblematiek, bijvoorbeeld). Logisch, dat wel.
Je kunt ervan uitgaan dat de economische klap als gevolg van corona – hoe lang dat ook nog kan duren – zeker niet minder zal zijn dan de crisis van 2008. De uitdaging voor de bouwsector zal zijn om niet in de fuik van bezuinigingen te vallen. Als de bouw stilvalt, zal het tekort nog verder oplopen dan ons lief is en verantwoord is voor een gezonde balans van de volkshuisvesting.

Duurzaam

/0 Reacties/in /door

Ik zat laatst te denken: een poosje geleden wonnen we de prijs voor de duurzaamste schilder van het jaar. Nu vroeg ik me af of er ook een duurzaamste land zou bestaan. Om dat te kunnen bepalen zijn allerlei criteria nodig, bijv. de hoeveelheid CO2 uitstoot, het percentage duurzame energieopwekking, de geproduceerde afvalberg, de invloed van economische bedrijvigheid, enz. Niet gemakkelijk, maar je zou een poging kunnen wagen. Nederland zou met zijn ambitie, verwoord in de klimaattafels, wel graag aanspraak willen maken op die titel. In november zullen we daarvan meer te horen krijgen. Het is iets gemakkelijker om landen aan te wijzen die de titel zeker niet verdienen – en, erger nog, daar helemaal niet op uit zijn. Neem het Amerika van Trump en als nieuwe negatieve kandidaat Brazilië met de nieuwe militaire dictator Bolsonaro. Die gelooft niet in klimaatproblemen en wil zelfs het Amazonegebied gaan ontginnen (lees: verwoesten). Trekt zich terug uit het Parijsakkoord, net als Trump en vindt milieuwetten onzin. Tegen deze rampspoed valt mondiaal nauwelijks te vechten. 

Toch moet je daarin niet berusten. Vechten voor een betere aarde is altijd beter dan niks doen. Wij bewonderen de jonge Nederlandse Boyan Slat, die van een droom realiteit maakt: zijn duurzaamheidsproject om de plastic afvalberg in de oceanen aan te pakken is in de uitvoeringsfase gekomen. Hij laat zich niet weerhouden door het feit dat wat hij opruimt nog niet eens de groei van de massa plastic in zee bijhoudt. Gelukkig heeft hij ook ogen geopend en verschijnen er maatregelen, zoals verbod op plastic tasjes (Kenia) en plastic rietjes (Europese Unie). Laten wij in ons bedrijf en particulier leven ook eens bewust kijken wat we aan onnodig plastic bezitten of kopen (niet doen!).

De plasticsoep in de Stille Oceaan bestaat voor een groot deel uit visnetten (ongeveer 46% van het plastic afval). Onderzoek van The Ocean Cleanup wijst uit dat ongeveer 75% van het plastic in de plastic soep vijf centimeter of groter is. Afbeelding: beba / Pixabay.

zie ook de relativerende site van scientas:

https://i2.wp.com/www.scientias.nl/wp-content/uploads/2018/09/oceancleanup12.jpg?fit=1024%2C709&ssl=1

 

Maranatha Kerk project.

/0 Reacties/in , /door

Temidden van de overige bebouwing in de wijk Duinoord valt de Maranathakerk op als een verdwaald dorpskerkje uit de Zwitserse Alpen. De dakconstructie komt namelijk uit Zwitserland. Het was een bouwpakket, dat in het voorjaar van 1949 per trein uit Zürich arriveerde. Het was een cadeau van de Zwitserse protestantse kerken. Het nieuwe hervormde kerkgebouw vond een plaats op het verlaten terrein van het Sperrgebiet van de Atlantikwall uit de Tweede Wereldoorlog.

Anno 2018 heeft de Maranathakerk de Monumentenstatus gekregen. Weer een mooi project om aan te hebben mogen werken.

De afgelopen jaren hebben we de kerkzaak de gemeentezaal en diverse ruimtes geschilderd en gemoderniseerd meubels en kasten gemaakt en geplaatst en de het sanitair vervangen. Een mooie veelomvattende opdracht.

In Samenwerking met en foto geleverd door Kathalijne Teuben van KT71 Interieur architectuur.

KT71.gif

 

Woningnood

/0 Reacties/in , /door

Toekomstvast circulair bouwen betekent dat nieuwe gebouwen met een ‘materialenpaspoort’ steeds aanpasbaar zijn aan veranderende wooneisen en ook dat na gebruik de onderdelen herbruikbaar zijn. Op die manier kunnen onze schaars wordende grondstoffen in een eeuwigdurende kringloop behouden blijven. In het al eerder genoemde boek van Thomas Rau en Sabine Oberhuber (“Material matters”) wordt goed uitgelegd hoe dit principe werkt. Het is vanzelfsprekend erg belangrijk dat wij – de staat, bedrijven en klanten – ervan doordrongen zijn dat dit een serieuze cultuuromslag betekent. Zeker moet voorkomen worden wat recent in China is gebeurd. Daar staat een complete stad leeg met onbewoonde woontorens en uitgestorven straten. Een megaverkwisting, die te danken is aan ongebreidelde kredietverlening. Dat gaat goed tot de grens is bereikt. De vastgoedmarkt stortte in en is iedereen failliet. Lokale overheden, investeerders en verleide burgers zuchten nu onder torenhoge schulden. De centrale overheid, die eerst het speculatieve gedrag heeft aangemoedigd, zegt nu dat de schulden ‘individuele problemen’ zijn. Als je zo op zo’n grote schaal met schaarse grondstoffen omgaat, zal een tekort (op = op) snel tot grote economische en sociale problemen leiden. 

Een voorbeeld dus, hoe het niet moet. De vraag is of er wel een particulier persoon aansprakelijk kan worden gesteld voor deze calamiteit. Het is het systeem dat niet deugt en er is geen macht die het systeem de baas is. Zie ook het huidige Europa en de problemen die Italië veroorzaakt, niet alleen geopolitiek en economisch, maar ook klimatologisch. Zal daar prioriteit gegeven worden aan energietransitie, besparingen op fossiele brandstof en uitstoot van CO2? 

Ook dicht bij huis zijn er vraagstukken, die raken aan verbruik of gebruik. Bijvoorbeeld: wat gaat er gebeuren met het grote pand van de Amerikaanse ambassade, dat nu leeg staat (Lange Voorhout). De nieuwe gemeenteraad wil er geen (te) duur museum voor Escher van maken. Wat dan wel? We zijn benieuwd.

 

 

 

OP = OP

/0 Reacties/in , /door

Die leuze zien we wel vaker, bij voorkeur bij winkelbedrijven, die een ‘spectaculaire’ aanbieding hebben. “Ga er direct op af”, suggereert de uitroep. Ben je te laat, dan heb je niks meer en dat is je eigen schuld! Maar, achter deze commerciële kreet ligt een ander, veel serieuzer begrip verscholen. Met enige regelmaat worden we geconfronteerd met zorgelijke toekomstbeelden. Zijn we in staat om in het jaar 2050 rond 10 miljard mensen te voeden en te huisvesten? Ja, zeggen wetenschappers, mits……Er is een aantal dwingende voorwaarden waaraan moet worden voldaan.
Een is in ieder geval dat we acuut stoppen met de enorme verkwisting van grondstoffen. Belangrijke stoffen waarvan de wereldvoorraad eindig is en door onze huidige handelwijze onbruikbaar als vervuilend afval op onze aarde zwerven: in de lucht (fijnstof, CO2), in de zee (plastik soep), in de grond (veel giftige, niet natuurlijke stoffen). Kunnen we eindeloos tantalium, tungsten en goud, enz. blijven delven, om bijv. onze onmisbare mobieltjes te maken? Die we elke vijf jaar weggooien, want ‘te oud, niet meer in de mode’, en met opzet van een korte technische levensduur voorzien? Nee, natuurlijk niet. “Op is echt op”.
We moeten een goed alternatief vinden voor onze roofbouwmaatschappij, zo schrijven Thomas Rau en Sabine Oberhuber in het verhelderende boek : Material Matters”. Zij pleiten voor een circulair economisch systeem, waarin materiaal niet langer wordt verbruikt, maar gebruikt. In het huidige lineaire systeem worden grondstoffen gedolven, gebruikt en weggegooid. Dat is niet langer houdbaar. We moeten toe naar een levensvatbaar economisch systeem, dat de schrijvers het ‘Turntoo’-model hebben genoemd.

Het gaat veel te ver om dat goede idee hier verder uit te leggen. U moet gewoon het boek lezen en ook gegrepen worden door het optimisme toekomstbeeld dat we kunnen bereiken, mits…… alle spelers hun verantwoordelijkheid nemen.
Wij zelf zijn in ieder geval enthousiast, maar wij zijn natuurlijk maar een kleine speler.